“一带一路”沿线65国青年齐聚湖南演绎“非遗style”
| |||||
![]() | |||||
Милли девиз: ?Je Maintiendrai (нидерл. Ik zal handhaven)? | |||||
?? | |||||
Бойондоро??о?ло? яулауы | 11 ноябрь 1918 | ||||
Р?сми телд?р | Нидерланд теле | ||||
Баш ?ала | Амстердам | ||||
И? ?ур ?алалары | Амстердам, Гаага, Роттердам, Утрехт | ||||
Идара ите? форма?ы | Конституция монархия?ы | ||||
Король Королева Премьер-министр |
Виллем-Александр Максима Марк Рутте | ||||
Территория ? Бары?ы ? % ?ыу. |
69 урын 41 526 км2 18,41 | ||||
Халы? ? Бары?ы ? Ты?ы?лы? |
33 урын 38 138 000 кеше 395 кеше/км2 | ||||
ЭТП ? Б?т??е (2008) ? Кеше башына |
18 урын 450,578 млрд $ 14 893 $ | ||||
Валюта | Евро | ||||
Телефон коды | +48 | ||||
С???т б?лк?те | UTC +1 |
Нидерла?нд Короллеге (Нидерла?нд, шулай у? Голландия; нидерл. Koninkrijk der Nederlanden) — К?нбайыш Европала урынлаш?ан д??л?т. Башлы?ы — король (королева).
Д??л?т, К?нбайыш Европала т?п территориянан ??м Кариб ди?ге?енд? Бонайре, Синт-Эстатиус ??м Саба утрау?арынан тора. К?нбайыш Европала территория Т?нья? ди?ге? мен?н йыуыла (яр буйы ?ы?ы?ы о?онло?о — 451 км) ??м Германия (577 км) ??м Бельгия (450 км) мен?н сикт?ш. Айырым статус?а эй? бул?ан Аруба, Кюрасао ??м Синт-Мартен утрау?ары мен?н берг? Нидерланд Нидерла?нд Короллеген барлы??а килтер? (нидерл. Koninkrijk der Nederlanden).
Д??л?т флагы — ?с т??л? (горизонталь буйынса ?ы?ыл, а?, к?к). Гербы — алтын таж мен?н ослан?ан з??г?р т??л? ?ал?ан, уны ике я?ынан ике геральдик ары?лан тотоп тора. ?ал?анда — ая?ында ?ылыс бул?ан ?абарын?ан ары?лан; ?ал?ан а?тында — король девизы: Je maintiendrai (?Мин ?аршы торам?)[1]. Гимн — ?Вилхелмус? (?Песнь о Вильгельме?). Милли байрамы — 27 апрель (Король к?н?).
Нидерланд Конституция?ына ярашлы, д??л?тте? р?сми баш ?ала?ы Амстердам. Был ?алала монарх Конституция?а то?роло??а ант ит?. Шуны? ??т??ен?, фактик баш ?ала булып Гаага тора, унда король резиденция?ы, парламент ??м х?к?м?т, шулай у? сит илд?р?е? к?п ?анлы илселект?ре урынлаш?ан. Баш?а м??им ?алалары: Роттердам — илде? и? ?ур порты ??м донъяла?ы и? эре порттарыны? бере?е, Утрехт — илде? тимер юлы система?ы ???ге ??м Эйндховен — электроника ??м ю?ары технологиялар ???ге. Гаага, Амстердам, Утрехт ??м Роттердам Рандстад ?ала?ыны? агломерация?ын булдыра, унды я?ынса 7,5 миллион кеше й?ш?й. Территория?ы май?аны Европа ?л?ш?нд? — 41 543 км2 (?оро ер — 33 888 км2, ?ыу — 7650 км2), хал?ы — 17582208 кеше (2021 йылды? 15 ноябрен? ?арата).[2] Кариб ди?ге?енд? май?ан территория?ы — 978,91 км2 (Бонайре, Синт-Эстатиус ??м Саба — 322 км2, Аруба — 178,91 км2, Кюрасао — 444 км2, Синт-Мартен — 34 км2), хал?ы — 313968 кеше (Бонайре, Синт-Эстатиус ??м Саба — 18 012 кеше, Аруба — 103 889 кеше, Кюрасао — 154 843 кеше, Синт-Мартен — 37 224 кеше).
Нидерланд — БМО, НАТО, Европа Советы, Европа берлеге, И?тисади хе?м?тт?шлек ??м ??еш ойошма?ы (ОЭСР) а?за?ы. Шенген зона?ы ??м Бенилюкс ?л?ш?.
Р?сми тел — нидерланд теле[3].
Этимология?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Нидерландты йыш ?ына ??олландия? тип й?р?т?л?р, с?нки К?нья? ??м Т?нья? ?олландия — был х??ерге Нидерландты? ун ике провинция?ынан тик ике провинция б?т? тарих дауамында и? ??ешк?не булып ?анала ??м шу?а к?р? Нидерланд сигенд? и? билд?ле?е була. Ошо с?б?п мен?н баш?а илд?р?? б?т? илде ?олландия (?Holland?) тип ата?андар. Рус теленд? был исем Пётр I Б?й?к илселеген?н ?у? ки? тарала[4]. Рус батша?ыны? ?ы?ы??ыныу даир??ен? техник к??лект?н ??ешк?н урындар инг?нлект?н, ? улар Нидерландты? к?бер?к ?олландия провинция?ында урынлаша, тап шунда Б?й?к илселек кил? л? инде; Нидерланд?а визиты тура?ында ?айт?ас ??йл?г?нд?, илселек а?залары д??л?т исемен телг? алмай, илде тик ?олландия тип атай.
2020 йылды? 1 ?инуарында р?сми учреждениелар, компаниялар, ба?малар ??м Нидерланд ю?ары у?ыу йорттары ??олландия? исемен?н баш тартып, ????рене? илен ?Нидерланд? исеме а?тында билд?л?й башлай?ар (Нидерланд Сит ил эшт?р министрлы?ы был уникаль милли брендты формалаштырыу ма?сатынан эшл?н? тип а?лата)[5].
?Нидерланд? атама?ы т?ржем?л? ?т?б?нге ер??р? тиг?нде а?лата, ?мм? уны ???м?-??? т?ржем? ите? д?р?? т?гел, с?нки тарихи с?б?пт?р буйынса был термин мен?н х??ерге Нидерланд, Бельгия ??м Люксембург?а (Бенилюкс) тап килг?н территориялар?ы атау ?абул ител?. Урта быуат д??ере а?а?ында Рейн, Маас, Шельда йыл?аларыны? т?б?нге а?ымында урынлаш?ан ?лк?, Т?нья? ди?ге? яры буйлап ?Ди?ге? буйы уй?ыу урындары? й?ки ?Т?б?нге ер??р? (de Lage Landen bij de zee, de Nederlanden) тип атала башлай. ?Нидерланд? исемен ?улланыу тура?ында беренсе р?сми телг? алыу XIV—XV йылдар?а ?арай[6].
Тарихы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Х??ерге Нидерланд территория?ында борон?о кешел?р й?ш??ене? беренсе археологик д?лилд?ре т?б?нге палеолит?а ?арай (я?ынса 800 ме? йыл элек). Улар ?унарсылы? ??м емеш-ел?к йыйыу мен?н ш???лл?нг?н. Бо?ло? д??ере а?а?ында территорияла т?рл? палеолитик т?рк?мд?р й?ш?г?н. Б. э. т. я?ынса 8000 йылдар?а был территорияла мезолит ??бил?л?ре й?ш?й, ? кил??е бер нис? ме? йыллы?та са?ыштырмаса ю?ары тормош ким?ле мен?н тимер быуат башлана.

Римлел?р килг?нд?, х??ерге Нидерланд территория?ында б. э. т. унда к?сеп ултыр?ан тубанттар, канинефаттар ??м фриздар тип атал?ан борон?о герман ??бил?л?ре й?ш?г?н. Эбурон ??м менапиялар ке?ек кельт ??бил?л?ре илде? к?нья?ында й?ш?г?н. Фриз герман ??бил?л?ре тевтон тарма?тарыны? бере?е була, улар Нидерланд территория?ына я?ынса б. э. т. I ме? йыллы? урта?ында кил?. Рим колонизация?ы башында илг? шулай у? батава ??м токсандраны? гермен ??бил?л?ре кил?. Рим империя?ы д??еренд? х??ерге Нидерландты? к?нья? ?л?ш? римлел?р тарафынан оккупациялана ??м Белгика (лат. Gallia Belgica) провинция?ыны? ?л?ш? була, ? ?у??ара? Т?б?нге Германия (лат. Germania Inferior) провинция?ы була.
Урта быуаттар?а Т?б?нге илд?р (я?ынса х??ерге Бельгия ??м Нидерланд) ????рен? Рим империя?ы составына инг?н т?рл? графлы?тар, герцоглы?тар ??м епархиялар составынд була. Улар XVI быуатта Габсбургтар хакимлы?ы а?тында бер д??л?тк? берл?ш?. Кальвинизм тарал?андан ?у?, контрреформация барлы??а кил?, ул илде тар?ата. Кальвинизм тарал?андан ?у?, илд? тар?алыш?а ниге? ?ал?ан Контрреформация башлана. Испан короле Филипп II д??л?тте ???кл?штерерг? маташ?анлы?тан, Вильгельм I Оранский ет?кслегенд? испан хакимлы?ына ?аршы ихтилал?а килтер?. 1581 йылды? 26 июленд? илде? бойондоро??о?ло?о и?лан ител?, баш?а д??л?тт?р тарафынан тик ?ик??н йыллы? ?у?ыштан ?у? ?ына (1568—1648) р?сми таныла. Бойондоро??о?ло? ?с?н ?у?ыш йылдарында Нидерландты? ?алтын быуаты?, б?т? XVII быуатта дауам итк?н и?тисади ??м м???ни ??еше осоро башлана.

XIX быуат башында француз оккупация?ы ту?та?андан ?у?, Нидерланд Оранский?ар йортоно? хакимлы?ы а?тында монархия?а ?йл?н?. 1830 йылда Бельгия тулы?ынса Нидерландтан айырылып сы?а ??м ?? аллы короллек була; Люксембург 1890 йылда бойондоро??о?ло? ала. Либераль с?й?см?нд?р ба?ымы а?тында ил 1848 йылда парламент конституцион монархия?ына ??ерел?. Шундай с?й?си ?оролош, нацистар оккупация?ы осоронда бер ни тиклем ??г?реш кисер?? л?, х??ерге к?нд?рг? тиклем ?а?лана.
Беренсе донъя ?у?ышы барышында Нидерланд нейтралитет ?а?лай, ?мм? Икенсе донъя ?у?ышы ва?ытында биш йыл дауамында Германия оккупация?ы а?тында була. Германия ба?ып ине?е барышында Роттердам бомба?а тотола, ?ала ???ге тулы?ынса емерел?. Оккупация ва?ытында 104 000 ?олланд й???де Холокост ?орбаны була (б?т? ?олланд й???дт?рене? етмеш проценттан арты?ы).

?у?ыштан ?у? ил ти? терге?ел?, бы?а Америка ?ушма Штаттарыны? Маршалл планы булышлы? ит?. Шуны? ар?а?ында Нидерланд милли и?тисадын ти? терге?? ??м и?тисади ??еш ала, элекке колониялар Индонезия ??м Суринам д??л?т бойондоро??о?ло?он ала. Индонезиянан, Т?рки?н?н, Марокконан, Суринамдан ??м Антиль утрау?арынан к?пл?п иммиграциялау ????мт??енд?, Нидерланд к?п м???ни?тле ??м ?ур ?атлам мосолман халы?лы ил булып кит?.
Алтмышынсы ??м етмешенсе йылдар?а ?ур социаль ??м м???ни ??г?решт?р булып ?т?. Католиктар ??м протестанттар бер-бере?е мен?н аралаша башлай, ??м халы? ?атламдары ара?ында тормош ким?ле ??м белем ким?ле артыу мен?н, ?и?елерек к?мей. ?атын-?ы??ар?ы? и?тисади хо?у?тары к?пк? ки??й?, ??м улар предприятиелар?а ??м х?к?м?тт? йышыра? ю?ары урындар бил?й башлай. Шулай у? улар?а пассив ?айлау хо?у?ы й?ки ?айланыу хо?у?ы бирел?. Х?к?м?т и?тисади ??еш мен?н ген?ш???лл?нм?й, шулай у? тир?-я? м?хитте ?а?лау буйынса ла х?ст?рлек к?р?. Халы? ки? социаль хо?у?тар?а эй?; пенсиялар, эш?е?лек ??м инвалидлы? буйынса пособиелар донъяла и? ю?арылар?ан.
1957 йылды? 25 мартында Нидерланд Европа Берлеген ойоштороусылар?ы? бере?е була ??м артабан Европа интеграция?ы ?с?н к?п эшл?й. ?мм? 2005 йылды? июненд? Европа Конституция?ы буйынса референдумда Нидерланд хал?ыны? ярты?ынан к?бер?ге у?а ?аршы тауыш бир?. Илде? гульдендан евро?а к?се?е буйынса референдум ?тк?ре??е тыйыу ?а негатив планда роль уйнай[7]. Шулай итеп, Нидерланд Франциянан ?у?, Европа берлегене? бер??м конституция?ын кире ?а?ыусы икенсе ил була.
2002 йылды? 22 июлен?н 2010 йылды? 14 октябрен? тиклем Христиан-демократик са?ырыу лидеры Ян-Петер Балкененде премьер-министр була. 2007 йылды? 22 февраленд? ул ??ене? д?ртенсе министр?ар кабинетын — Христиан-демократик са?ырыу коалиция?ын, Хе?м?т ??м Христиандар союзы кесе партия?ын ойоштора (парламентта 6 урын). Х?к?м?тт? — Балкененде урынба?ар?ары Хе?м?т партия?ы лидеры Ваутер Бос ??м Христиандар союзы лидеры Андре Раувут.
2010 йылды? 20 февраленд? Ян-Петер Балкенендены? д?ртенсе министр?ар кабинеты коалиция а?заларыны? Аф?анстанда террорсылы??а ?аршы операцияла Нидерланд ??ск?р??рене? ?атнашыуы у?айынан фекер айырымлы?тары ар?а?ында тар?ала[8]. Хе?м?т партия?ы лидеры Ваутер Бос б?т? Нидерланд ??ск?р??рен Аф?анстандан ти? арала сы?арыу ?с?н сы?ыш я?а?а, коалиция партия?ы лидеры Ян-Петер Балкененде Аф?анстанда мандатты та?ы бер йыл?а о?айтыу?а ны?ыша (мандатты? срогы 2010 йылды? авгусында сы??ан). 2010 йылды? февраленд? Аф?анстанда 1900 Нидерланд ?алдаты була. Я?ы ?айлау?ар т???йенл?н?[9].
2010 йылды? 9 июненд? парламент ?айлау?арында ет?ксе партия 41 депутатлы? мандатынан 20-?ен ю?алта, ? и? я?шы ????мт?л?рг? либераль Азатлы? ??м демократия ?с?н халы? партия?ы ??м левоцентристик Хе?м?т партия?ы, Азатлы? партия?ы ?лг?ш?. 2010 йылды? 14 октябренд? Нидерландты? я?ы премьер-министры Азатлы? ??м демократия ?с?н халы? партия?ы лидеры Марк Рютте ?айлана. Азатлы? партия?ы ет?ксе коалиция?а ин?. Ет?ксе коалиция партиялары Икенсе палатала 150 урындан 76 депутатлы? мандатына, беренсе палатала 75 урындан 37 депутатлы? мандатына эй? була.
2012 йылды? 23 апреленд? Рютте королева Беатрикс?а отставка?а сы?ыу тура?ында ?ариза бир?. Рютте я?ынан быны? с?б?бе оппозиция мен?н 2013 йыл?ы бюджет ??м финанс к?рс?г?н?н сы?ыу?а м?мкин бул?ан саралар тема?ына у?ыш?ы? ??йл?ше???р тора. Башлыса, шундай саралар?ы? бере?е д??л?т сы?ымдарын 16 миллиард евро?а ?ы??артыу бул?ан. 2012 йылды? сентябренд? ?тк?н ва?ытынан алда парламент ?айлау?арынан ?у? Рютте Азатлы? ??м демократия халы? партия?ыны? ??м Хе?м?т партия?ыны? коалиция х?к?м?тен ойоштора.
Физик-географик ?ылы??ырлама
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Нидерланд — Европаны? и? ты?ы? ултыр?ан иле (?г?р бер нис? б?л?к?й илд?р?е и??пк? алма?анда). Ил территория?ында йыл?алар селт?ре йыш, унда урынлаш?ан Рейн, Маас, Шельда йыл?алары тама?ы ки? суднолар й?р?шл? дельта барлы??а килтер?. Йыл?алар мул ?ыулы ??м улар?ы? ???нд?ре йыш ?ына ?ыу ташыу ?ур?ынысына с?б?п булып тора. Был йыл?алар алып килг?н тупра?тар?ан дельталар ??м ки? я?ы уйпатлы?тар барлы??а килг?н. Нидерланд рельефын башлыса яр буй?ары уй?ыулы?тары т?шкил ит?, к?нья?-к?нсы?ышта ?ур булма?ан ?ал?ыулы?тар бар, шулай у? ярай?ы у? ?ур территориялар ди?ге? территориялары и??бен? ???. территорияны? ярты?ы ди?ге? ким?лен?н т?б?нд? ята, тик Нидерландты? к?нья?ында урын 30 м ??м унан ю?арыра??а к?т?рел?. Уй?ыулы?тар?ы? к?п ?л?ш? Т?нья? ?олландия, К?нья? ?олландия ??м Флеволанд провинцияларында. Таш?ындар барлы??а килтерг?н дюндар?ан яр буйы ?ы?аты хасил бул?ан. Улар артынан ди?ге???н яулап алын?ан польдер?ар тип атал?ан ер??р кил?, улар?ы ди?ге? ?ыу?арынан дюндар ??м дамбалар ?а?лай. ??м?м?н, тупра? к?бе?енся к?л?ыу, ?мм? Т?нья? ди?ге? мен?н й?н?ш?л? у?дырышлы л?м тупра? бар, ? йыл?алар?ы? ???нд?ре — аллювиаль-болонло. Ауыл хужалы?ы ихтыяждары ?с?н тулы?ынса тиерлек ?улланыл?ан польдер?ар башлыса балсы? ??м торфтар?ан тора. Илде? к?нья? ??м к?нсы?ыш райондарында ?омло тупра? тарал?ан, улар?ы ?ур ??р?нт? ер??р бил?й. Урыны мен?н арса ташланды?тары (т?п?ш ?л?нд?р мен?н б?л?к?й ?ыуа?лы?тар) ??м ?ара?ай-им?н-бук урмандары ?а?лан?ан. К?нья? Лимбургты? яйла?ы эол сы?ышлы ?ары тупра? мен?н ?аплан?ан. Бында игенселекте? ниге?ен т?шкил итк?н у?дырышлы балсы??ыл тупра? к?п. Нидерландты? к?пселек ?ыра?ай й?нлект?ре кеше й?ш?г?н урындар?ан ?ы?ыры?лап сы?арыл?ан. Шу?а ?арама?тан илд? ?оштар, бигер?к т? ?ыу ?оштары к?п. Й?нлект?р?е? к?п кен? ?ир?к т?р??ре милли парктар?а ??м ?урсаулы?тар?а ?а?лана. Ер?е? 21,96 % ??р?? ?с?н ?улланыла. Илде? ю?ары н?кт??е — Валсерберг (322 м), ул к?нья?-к?нсы?ышта урынлаш?ан, ? и? т?б?не — Заудпластполдер (ди?ге? ким?лен?н ?6,74 м).
Нидерланд Т?нья? ди?ге? мен?н йыуыла (451 км). Германия (577 км) ??м Бельгия (450 км) мен?н сикт?ш. Май?аны — 41,5 ме? км2. Баш ?ала?ы — Амстердам.


Климаты
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Климаты уртаса, ди?ге?ле, э?е булма?ан й?й ??м ярай?ы у? йылы ?ыш хас. Июлд? уртаса температура +16…+17?°C, ?инуар?а — я?ынса +2?°C яр буйында ??м континент эсенд? са? ?ына ?ал?ыныра?. ?ауа температура?ыны? максимумы (+38,6?°C) 1944 йылды? 23 авгусында Варнсвелдта, абсолют минимумы (?27,4?°C) 1942 йылды? 27 ?инуарында Винтерсвейкта терк?лг?н[10]. ?ыш к?нсы?ыш Европанан антициклондар инг?нд? ?ауа температура?ы 0?°C т?б?н т?ш?, ?ар яуа, ? к?лд?р бо? мен?н ?аплана. Йыл эсенд? уртаса 650 алып 750 тиклем яуым-т?ш?м яу?а ла, ?ир?к кен? к?н ям?ыр?ы? була. Томандар йыш, ?ышын ?ай?ы бер?? ?ар яуа.
Д??л?т ?оролошо
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Нидерланд ун ике провинция?а б?лен? (?у??ы Флеволанд провинция?ы 1986 йылда киптерелг?н территорияла т???лг?н). Нидерланд составында шулай у? Кариб ди?ге?ене? ?с айырым община?ы урынлаш?ан: Бонайре, Саба ??м Синт-Эстатиус. Провинциялар?ы? в?к?л?тле органдары — провинциаль штаттар (Provinciale Staten), провинциялар?ы? баш?арма органдары — штат депутаттары (Gedeputeerde Staten), улар король комиссарынан (Commissaris van de Koning) ??м депутаттар?ан тора, общинаны? в?к?л?тле органдары — община советтары (Gemeenteraad), баш?арма орган — бургомистр ??м советниктар коллегия?ы (College van burgemeester en wethouders), ул бургомистр?ан ??м советниктан тора. Нидерланд Короллеге Конституция?ына ярашлы д??л?т власы суд, баш?арма ??м закондар сы?арыу й?н?лешт?рен? б?лен?. Нидерланд Короллеге — Конституцион монархия. Урында?ы хакими?тте?-общинаны? т?п бер?млект?ре — 2020 йыл?а улыр?ы? ?аны 355.
Нидерландты? провинциялар?а административ б?ленеше | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() Изображения провинций являются ссылками на соответствующие статьи. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Баш?арма власть
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Нидерланд короле (королева) — илде? и? ю?ары вазифа?ы. Король (королева) х?к?м?тте т???йенл??, парламентты эшт?н бушатыу хо?у?ына эй?.
Суд власы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Нидерланд Короллеге ю?ары суды.
Закондар сы?арыу власы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Генераль штаттар — Нидерланд Короллегене? ю?ары закондар сы?арыу органы.
Хал?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Хал?ы — 16,9 млн кеше (2012): голландтар (80,8 %), немецтар (2,4 %), индонезиялылар (2,4 %) ?.б. Р?сми тел — нидерланд. Диндар?ар?ы? к?пселеге — католиктар (30 %) ??м протестанттар (21 %).


2021 йыл?а ?арата Нидерландты? этник составы[12]
Голландтар ??м фриздар (75.36%)
Т?р?кт?р ??м курдтар (2.42%)
Мароккандар ??м б?рб?р??р (2.37%)
Суринамдар (2.05%)
Индонезиялылар ??м молуккандар (2.02%)
Немецтар (1.98%)
Поляктар (1.2%)
Кюрасао (0.75%)
Бельгиялылар (0.7%)
Баш?алар (11.15%)
2021 йылды? 15 ноябрен? ?арата илде? хал?ы ?аны 17 582 208 кеше т?шкил ит?[2] Халы? ?аны буйынса илд?р исемлегенд? Нидерланд 66-е местосы урында тора[13]. Европаны? баш?а илд?ре мен?н са?ыштыр?анда Нидерланд хал?ы ?у??ы быуат ярымда ти? ??еш?: 1850 йылда 3 миллион кеше, 1900 йылда — 5 миллион, 1950 йылда — 10 миллион, 1991 йылда — 15 миллион, 2002 йылда — 16 миллион ??м 2017 йылда — 17 миллион[14] Са?ыштырыу ?с?н: Бельгия хал?ы шул у? осор?а арта я?ынса ике тап?ыр арта: 1850 йылда 4,5 миллиондан алып 2000 йылда 10 миллион?а тиклем кеше.
2020 йыл?а ?арата м??л?м?тт?р буйынса 41 543 км2 май?анлы территория?ы мен?н, Нидерландта халы? ты?ы?лы?ы буйынса ??р квадрат километр?а 517 кеше т?шкил ит?[14]. Шулай итеп, Нидерланд халы? ты?ы?лы?ы буйынса донъяла 15-се д??л?т булып тора. Бигер?к т? к?нбайыш ?с провинцияла халы? к?п ултыр?ан: Т?нья? Голландия, К?нья? Голландия ??м Утрехт (уртаса халы? ты?ы?лы?ы 1000 чел./км2 ??м к?бер?к; максималь к?р??ткест?р урбанизациялан?ан райондар?а билд?л?н? — 2000 кеше/км2 ашыу)[3]. Ниге???, ошо?а, шулай у? ??ешк?н и?тисады ??м халы?ты? ю?ары килеме ким?ле ар?а?ында, Нидерланд и? ??ешк?н транспорт ??м м??л?м?тт?р инфраструктура?ы булып тора. Халы?-ара электр б?йл?неше союзы м??л?м?тт?р буйынса 2020 йыл?а ?арата, илд? 16 383 879 интернет-?улланыусылар и??пл?н?, был илде? барлы? хал?ыны? я?ынса 95,4 процентын т?шкил ит?, ош к?р??ткес буйынса Нидерланд Европа берлегенд? Дания — 97,9 %, Мальта — 97,2 %, Литва — 96,8 % ??м Эстония — 96,3 % илд?рен?н ?алыша д?ртенсе урында тора.[15].
Нидерландта халы?ты? ике ?ур т?рк?м? — ?олландтар ??м фриздар й?ш?й, шулай у? иммигранттар?ы? к?п булма?ан ?аны бар. The World Factbook м??л?м?тт?рен? ярашлы 2018 йыл?а ?арата этник составы: 76,9 % — голландтар, 6,4 % — Европа берлеге а?за?ыны? баш?а илд?ре граждандары, 2,4 % — т?р?кт?р, 2,3 % — мароккандар, 2,1 % — индонезиялылар, 2,1 % — немецтар, 2 % — суринамдар, 1 % — поляктар, 4,8 % — баш?а этник т?рк?мд?р[16] 2021 йыл?а ?арата халы?ты? этник составы: 75,36 % — голландтар ??м фриздар, 2,42 % — т?р?кт?р ??м курдтар, 2,37 % — мароккандар ??м б?рб?р??р, 2,05 % — суринамдар, 2,02 % — индонезиялылар ??м молуккандар, 1,98 % — немецтар, 1,2 % — поляктар, 0,75 % — кюрасао, 0,7 % — бельгиялылар, 11,15 % — баш?а этник т?рк?мд?р[12] Илде? баш?а ?ур ?алаларында (Амстердам, Гаага, Роттердам ??м Утрехт) иммигранттар ?аны арта. 2020 йылды? 1 ?инуарына ?арата иммигранттар ??м улар?ы? н??елд?ре Нидерланд хал?ыны? 24,2 % т?шкил итк?н, ?мм? был ?л?ш эре ?алалар?а ю?арыра?. Д?рт эре ?алала берг? иммигрантар ??м улар?ы? н??елд?ре халы?ты? 51,8 % т?шкил ит?. Амстердамда иммигранттар ??м улар?ы? н??елд?ре халы?ты? 55,6 % т?шкил ит?. Гаагала, Роттердамда ??м Утрехта был к?р??ткес ярашлы 55,6 %, 52,3 % ??м 36,1 % т?шкил ит?[17] 2019 йыл?а ?арата халы?ты? дин тотоу буйынса составы: 20,1 % — католиктар, 14,8 % — протестанттар, 5,0 % — мосолмандар, 5,9 % — баш?а дин кешел?ре (индуистар, буддистар, й???дт?р?е индереп), 54,1 — дин тотмай.[18] 2020 йыл?а ?арата The World Factbook м??л?м?тт?ре буйынса Нидерланд хал?ыны? уртаса й?ше 42,8 й?ш (донъяла 32-се урын), шул и??пт?н ир-атар ?с?н 41,6 й?ш ??м ?атын-?ы??ар ?с?н 44 й?ш[16] Нидерланд хал?ы донъяла и? о?он ?анала: ир-аттар?ы? уртаса о?онло?о — 182,5 см, ?атын-?ы??ар?ы? — 168,7 см[19].
И?тисады
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]??т?нл?кт?ре: ю?ары квалификациялы ??м к?п телле эшсе к?с?. Бик я?шы инфраструктура. Ю?ары ?алымдар ??м социаль страхрвкалау т?л????ре мен?н ?ыйбатлы социаль система. Д??л?т килемд?рене? ?ст?н бер ?л?ш? социаль т?л????рг? кит?. Эш ха?ына ю?ары сы?ымдар. Т?б?н инфляция — 2017 йылды? авгусына был к?р??ткес 1,3 % т?шкил итк?н. Эш?е?лек ким?ле 2017 йылды? авгусына ?арата 4,7 %. 2017 йыл?а ?арата уртаса эш ха?ы Нидерландта €2855 т?шкил ит?[20] ($3207.06, брутто) ??м €2152[20] айына ($2417.33, нетто). Нидерланд х?к?м?те уртаса коллектив килешелг?н эш ха?тары ??г?ре? с?б?пле минималь эш ха?ын йылына ике тап?ыр 1 ?инуар?а ??м 1 июлд? коррекциялай. 2020 йылды? 1 ?инуарынан айына минималь эш ха?ы 21 й?шт?н ?лк?нер?кт?р ?с?н 1653,60 евро (брутто) ??м 1523 евро (нетто) т?шкил ит?.[21][22][23][24][25][26][27][28].
Йомша? я?тары: ?артайыусы халы?.

Нидерланд заманса ю?ары ??ешк?н постиндустриаль и?тисад?а эй?. М??им тарма?тары:
- Машиналар т????
- Электроника
- Нефть химия?ы
- Авиат???л?ш
- Суднолар т????
- ?ара металлургия
- Текстиль с?н???те
- Йы?аздар с?н???те
- Целлюлоз-?а?ы? с?н???те
Нидерланд — и?тисад планда ю?ары ??ешк?н ил. Хе?м?т к?р??те? ?лк??ен? тулайым эске продуктты? 73 % тура кил?, с?н???т ??м т???л?шк? — 24,5 %, ауыл хужалы?ы ??м балы?сылы??а — 2,5 %. Хе?м?т к?р??те? и? м??им сектор?ары ара?ында: транспорт ??м элемт?, кредит-финанс система?ы, ?илми-тикшерене? ??м т?жриб?-конструкторлы? эшт?ре (НИОКР), м??ариф, халы?-ара туризм, эш к?р??те? комплексы ??т?нл?к ит?[29].
Ауыр индустрия — нефть эшк?рте?, химия производство?ы, ?ара металлургия ??м машиналар т???? — яр буйы райондарында, бигер?к т? Роттердамда, шулай у? Эймейденда, Дордрехтта, Арнемда ??м Неймегенда туплан?ан. Б?т? был ?алалар суднолар й?р??се йыл?алар й?ки каналдар?а урынлаш?ан. Ди?ге? яры буйында ел энергетика?ы фермалары урынлаш?ан. Шулай у? сыр, шоколад, т?м?ке, джин эсемлеге, ?ыра етештере? ??ешк?н. ?ур булма?ан масштаб?а эй? булма?а ла Амстердамда алмаз эшк?рте? билд?ле тарма? булып тора.
Нидерландта штаб-фатир?ар ??м Royal Dutch Shell, Unilever, Royal Philips Electronics ке?ек трансмилли ??м Европа комапнияларыны? етештере? ?е??тт?ре урынлаш?ан.
Импорт: нефть, автомобилд?р, суйын ??м ?орос, кейем, т??л? метал, а?ы?-т?лек, т?рл? транспорт ?орамалдары
Экспорт: химия с?н???те продукция?ы, ит, парник й?шелс?л?ре, с?ск?селек продукттары, т?би?и газ, металдан ?йбер??р Илде? т?п сау?а партнёр?ары: Германия, Бельгия, Б?й?к Британия, Франция[30].
Фай?алы ?а?ылмалар сы?арыу с?н???те
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Нидерланд нефть сы?арыу с?н???тенд? т?би?и газ сы?арыу м??им ???ми?тк? эй?. Торба ?тк?ргест?р буйлар газ Гронингендан б?т? ил буйлап ??м экспорт?а тарала. Был фай?алы ?а?ылма запастары буйынса Нидерланд К?нбайыш Европала беренсе урында тора ??м сы?арыу к?р??ткесе буйынса 3,1 % — донъяла алтынсы урында тора. 1975 йыл?а тиклем Лимбург провинция?ында к?мер сы?ар?андар. Хенгело ??м Делфзейл ?алалаларында йылына 4 млн тонна к?л?м мен?н то? шахталары эшл?й. Т?би?и газ запастары 2017 йыл?а ?арата 1615 млрд м3 т?шкил ит?.[29]. Континенталь шельфты? Голландия ?л?ш?нд? нефть сы?арыу бара. Шулай у? балсы? та бар.
Транспорт
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Я?ы рельефы автомобиль юлдары ??еше ?с?н у?айлы шарттар булдыра, ?мм? йыл?а ??м каналдар?ы? к?п ?аны юл т???л?ш? ?с?н билд?ле ?ыйынлы?тар тыу?ыра. Д??л?тте? б?л?к?й май?аны тура?ында бер сикт?н икенсе сикк? 3-4 с???т эсенд? барып ете? факты ра?лай[31].
Тимер юлыны? д?й?м о?онло?о 2753 км т?шкил ит? (шулар?ан электрлаштырыл?андары — 2000 км ашыу)[32].
Автомобиль юлдарыны? д?й?м о?онло?о 138641 км т?шкил ит?, шулар?ан автомагистралд?р?е? о?онло?о — 2756 км[33].
Суднолар й?р?й алырлы? (50 тонна?а тиклем ауырлы?та) йыл?а ??м каналдар?ы? д?й?м о?онло?о 6237 км т?шкил ит?[34].
Илде? и?тисадында шулай у? ди?ге? судносылы?ы ла м??им роль уйнай. Роттердам й?к ташыу ?йл?неше буйынса донъяла и? ?ур ди?ге? порттарыны? бере?е булып тора. Нидерланд Европа й?к а?ымыны? ?ур ?л?ш?н баш?ара. KLM авиакомпания?ы к?п халы?-ара маршруттар?ы хе?м?тл?ндер?.
Нидерланж х?к?м?те экологик х?лде я?шыртыу ма?саттарында юлдар?а автомобиль ты?ындары мен?н к?р?ш?. К?п кен? эре ?алалар?а юлдар?а?ы ты?ындар тир?-я?ты? бысраныуына с?б?п була, шундай зыянды? тир? -я? м?хит ?с?н ?л?ш? д?й?м ?анды? 50 % т?шкил ит?[35].
Велосипед Нидерландта ки? ?улланылыусы транспорт т?р?. Ил буйлап велосипедта барып, поезда?ы с?ф?р мен?н са?ыштырырлы? араны ?терг? була. , голландар?ы? ?ай?ы бер м??л?м?тт?р буйынса 18 миллиондан да к?м т?гел велосипеды бар, был халы?ты? й?н башына бер велосипедтан да арты? тура кил?[36][37]. 2013 йылда велосипедсылар?ы? Европа федерация?ы Нидерланд ??м Данияны Европала велосипедсылар ?с?н и? у?айлы илд?р ке?ек ба?алай[38]. Велосипед — ????ти к?нд? и? ?улланыла тор?ан транспорт т?р?. Транспорт магистралд?ре буйлап моторлы транспорттан физик я?тан айырыл?ан я?ынса 35 000 км велосипед юлдары бар[39]. Й?нле юл саттарында йыш ?ына велосипедсылар ?с?н светофор?ар ?уйыла. ?алалар?а, бигер?к т? ???кт?р?? ??м вокзалдар?а велосипедсылар ?с?н ?с?н ту?тал?алар ойошторола[2]
Ауыл хужалы?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Территоря?ыны? к?л?мен? ?арама?тан, Нидерланд донъяла а?ы?-т?лек экспортлау буйынса, А?Ш-тан ?алыша икенсе урында, ??м Европа берлегенд? беренсе урында тора. 2016 йылда ауыл хужалы?ы экспорты 2015 йылда?ы 90 млрд урынына 94 млрд евро т?шкил ит?. ?леге м?лг? агрос?н???т секторына илде? д?й?м экспортыны? 22 %тура кил?. Ил башлыса й?шелс?, емеш-ел?к, ??т а?ы?тары, ит ??м эшк?рте? продукттары, с?ск?л?р экспортлай. Голланд ауыл хужалы?ы материалдарына ?орау артыу?ы билд?л?п китерг? м?мкин (энергетик эффектив теплицалар, GPS ??м пилот?ы? осоу аппараттары яр?амында игенселекте? аны? системалары, культуралар?ы климат ??г?ре???рен? ??м ауырыу?ыр?а ?аршы тоторо?ло я?а?ан я?ы асыштар)[40].
??р?нт? ер бил?м?л?ре. 2015 йыл?а ?арата, я?ынса 31 % ауыл хужалы?ы ер??рен ??н?т? ер??р бил?й, 24 % — к?т??лект?р ??м 11 % урмандар мен?н ?аплан?ан[41]. Нидерландта ер?е ентекл?п ?арай?ар, бынан тыш индерелг?н минераль ашламалар к?л?ме буйынса ил 2005 йылда донъяла беренсе урында тора. Ауыл хужалы?ы ихтыяждары ?с?н ?у?арыла тор?ан ер?е? май?аны 5650 км2 т?шкил ит? (2003 йыл?а ?арата)[42]. ??емлекселек. Илде? ?ай?ы бер райондарында (Амстердам районында) с?ск?селек ??т?нл?к ит?. Шулай у? картуф, ш?к?р с?г?лд?р? ??м иген культуралары ?.б. ??терел?. Экспортты? м??им ?л?ш? — ю?ары сифатлы парник ??м консервалан?ан й?шелс?л?р.
Малсылы?. Европала а? май етештере? буйынса бишенсе урында ??м сыр етештере? буйынса д?ртенсе урында тора. Бигер?к т? к?т??селек малсылы?ы тарал?ан, польдер?ар?а 4,5 млн баш эре м?г??л? мал к?т?л? (Европа берлегене? 3,5 %). 2005 йылда ??тс?л?к к?т??е 1,4 млн баш?а я?ын бул?ан (1980 йылдар урта?ында 2,5 млн баш бул?ан), к?т??лекте? продуктивлылы?ы бик ?ур — уртаса ?ауым йылына 9 ме? литр?ан арты? т?шкил ит?. ?у??ы йылдар?а Нидерланд х?к?м?те фосфат етештере??е ??м улар?ы? тир?-я? м?хитк? йо?онто?он к?мете? ?с?н ??т малын к?мете? буйынса саралар ?абул ит?[43]. Ауыл хужалы?ы министры Мартин ван Дамм ?????ре буйынса мал ?анын к?мете? буйынса д??л?т планында 60 ммал б?т?р?л?с?к, улар?ы? 31 500 инде ?уйыл?ан. Был саралар Нидерландты? Европа союзы санкцияла?ан мал а?ы?ы фосфаттарына лимиты б?тк?нд?н ?у? ?абул ителг?н[44].
Теплица хужалы?ы. Теплица хужалы?ына б?леп бирелг?н май?андар буйынса Нидерланд донъяла беренсе урында тора. 1994 йылдан 2005 йыл?а тиклем теплицалар май?аны 13 алып 15 ме? га тиклем арта, теплицалар ????тт? урында?ы т?би?и газ мен?н йылытыла. Ябы? грунтты? 60 % с?ск?селекк? б?леп бирелг?н.
?ораллы к?ст?ре ??м махсус хе?м?тт?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Нидерландты? ?ораллы к?ст?ре д?рт ??ск?р т?р?н?н тора:
- Король ?оро ер к?ст?ре (нидерл. Koninklijke Landmacht, KL).
- Король Х?рби-ди?ге? к?ст?ре (нидерл. Koninklijke Marine, KM), ?? эсен? х?рби-ди?ге? авиация?ы хе?м?тен (Marine-Luchtvaartdienst) ??м ди?ге? пехота?ы корпусын ала (Korps Mariniers).
- Король Х?рби-?ауа к?ст?ре (нидерл. Koninklijke Luchtmacht, KLu)
- Король Х?рби полиция?ы (нидерл. Koninklijke Marechaussee).
Б?т? ??ск?р т?р??рене? баш командующийы Нидерланд короле Виллем-Александр. Король Х?рби-ди?ге? к?ст?ре командующийы ??м Бенилюкс Адмиралы — генерал-лейтенант Роб Веркерк[45]. Оборона министры — Анк Бейлевелд.
М???ни?т ??м ф?н
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Нидерландта к?п билд?ле р?ссамдар й?ш?г?н ??м эшл?г?н. XVI быуатта Иероним Босх ?? ???р??рен ижад итк?н. XVII быуатта Рембрандт ван Рейн, Ян Вермеер, Ян Стейн ?.б. ке?ек о?талар й?ш?г?н. XIX ??м XX быуаттар?а Винсент Ван Гог ??м Пит Мондриан ке?ек р?ссамдар билд?ле була. Морис Корнелис Эшер р?ссамк-график ке?ек билд?ле. Виллем де Конинг Роттердамда белем ала, ??м ?у??ара? Америка р?ссамы булып кит?. Хан ван Меегерен классик картиналар?ы? к?серм?л?ре мен?н дан ал?ан.
Нидерландта философтар Эразм Роттердамский ??м Спиноза й?ш?г?н, унда Декартты? б?т? т?п эшт?ре эшл?н?. ?алим Христиан Гюйгенс Сатурнды? юлдашы Титанды аса ??м маятниклы с???т уйлап сы?ара.
Нидерландты? ?алтын быуаты? шулай у? ???би?тте? ??ешен? килтер?, билд?ле я?ыусылар Йоост ван ден Вондел ??м Питер Корнелисзон Хофт була. XIX быуатта Мультатули (Эдуард Доувес Деккер) Нидерланд колонияларында аборигендар мен?н насар м???л?м ите???ре тура?ында я?а. XX быуатты? м??им я?ыусылары Харри Мюлиш, Ян Волкерс, Симон Вестдейк, Герард Реве, Виллем Фредерик Херманс ??м Сейс Нотебоом була. Анна Франк ??ене? билд?ле ?Анна Франк к?нд?леге? китабын я?а, ул уны? нацистар лагерында вафатынан ?у? ба?ылып сы?а ??м нидерланд телен?н б?т? т?п телд?рг? т?ржем? ител?.
20 быуатта Нидерланд с?н??те, шул у? ва?ытта традицион реализмдан тулы?ынса баш тартмай экспенименталь характер?а була. 1950 йылдар?а ши?ри?тк? ?ы?ы??ыныу уяна. Виллем Фредерик Херманс, Герард Реве, Харри Мюлиш ке?ек я?ыусылар?ы? ???р??ренд? тормошто? дисгармоник я?тарын ??р?тл?? реалистик традициялар мен?н ?релеп бара. ?ынлы с?н??тт? ??м скульптурала б?т? заманса й?н?лешт?р к?р??телг?н, улар ара?ында 1950 йылдар?а айырыусы Карел Аппел ке?ек мастер ет?кселегенд? ?Кобра? т?рк?м? айырылып тора. Музыкала халы?-ара танылыу?ы композитор Виллем Пейпер яулай. Б?т? эре ?алалар?а я?шы симфоник оркестр?ар бар, улар?ан айырыуса билд?лел?ре Амстердам ??м Гаага король оркестр?ары. Нидерланд балеты — Европала и? я?шы?ы.

Нидерландты? билд?ле кинорежиссёр?ары ара?ында — Йос Стеллинг ??м Пауль Верхувен. Актёр?ар ара?ында айырыуса Рутгер Хауэр, ? актрисалар ара?ында — Сильвия Кристел ??м Фамке Янссен билд?ле. Шулай у? б?т? донъя?а Pestilence, The Gathering, Ayreon, Within Temptation, Delain, Exivious ??м Epica метал-т?рк?мд?р, Shocking Blue ??м Focus рок т?рк?мд?р билд?ле. Бынан тыш, Нидерланд б?т? донъя?а билд?ле бул?ан Ti?sto, Hardwell, Armin van Buuren, Dannic, Ferry Corsten, Afrojack, Sander van Doorn, Laidback Luke, Mitch Crown, Sidney Samson, Martin Garrix саунд продюсер?ар ??м диджей?ар мен?н дан тота.
Нидерландта и? киткес музей?ар к?п. Нидерланд р?ссамдарыны? к?ренекле ?ынлы с?н??т ???р??ре Амстердамда Рейксмюсеумда ??м Рембрандт музейында, Роттердамда Бойманс — ван Бёнинген музейында ??м Гаагала Маурицхёйс музейында, шулай у? ?ай?ы бер эре провинция музей?арында, м???л?н, Харлемда Франс Хальс музейында ??м Утрехтты? ???к музейында ?а?лана. Амстердамды? ?ала музейы 19—20 быуаттар?ы? ?ур коллекция?ына эй?. Амстердамда Винсент ван Гогты? д??л?т музейында о?таны? 700-??н ашыу картина?ы ??м ?ы?ма?ы ?а?лана. Отерлоола Крёллер-Мюллер музейында шулай у? Ван Гог ???р??рене? ?ур коллекция?ы туплан?ан; бынан тыш, унда заманса с?н??тте? ???р??р йыйылма?ы бар.
Спорты
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Нидерландта и? популяр спорт т?р? булып футбол тора. Уны? тура?ында м??л?м?тт?р 1865 йылдан башлана. ??т??ен? Нидерландты? и? борон?о футбол клубы булып 1879 йылда ойошторол?ан ?Конинклейке ХФК? футбол клубы тора. Артабан 1889 йылда Гаагала ?Футбол ??м атлетиканы? Нидерланд союзы? ойоштороу тора[46]. Нидерландты? футбол буйынса йыйылма команда?ы донъяла даими и? к?сл? егерме и??бен? ин?[47]. Ярай?ы у? к?сл? ким?лд? халы?-ара аренала футбол буйынса Нидерландты? ?атын-?ы??ар команда?ы сы?ыш я?ай. Баш тренер Сарина Вигман ет?кселегенд? команда футбол буйынса ?атын-?ы??ар ара?ында 2017 йыл?ы Европа чемпионатында е?е? яулай[48]. Ил территория?ында 2000 йыл?ы Европа чемпионаты ??м футбол буйынса ?атын-?ы??ар ара?ында 2017 йыл?ы Европа чемпионаттары ке?ек ???ми?тле футбол турнир?ары ?т?.
?ыш?ы спорт т?р??ре ара?ында Нидерланд хал?ы ?с?н конькаи?а шыуыу спорты айырым урын алып тора. Был спорт т?р?н?? тарихы тамыр?ары мен?н бик т?р?нг? кит?. Я. К. Номенды? ?1697-1698 ??м 1716—1717 йылдар?а Нидерландта Петр I булыуы я?маларында? голландтар традицион коньки?а шыу?ан ??м улар?а килг?н моквитяндар?ы ?йр?тк?н[49]. Нидерландты? коньки?а й?гере?сел?ре к?п и? абруйлы турнир?ар?а е?е? яулай ??м донъяла и? к?сл?л?ре булып ?анала.
Шулай у? илд? спорт к?р?шт?ре ки? популярлы? яулай. Бигер?к т? кикбоксинг, сават, тай боксы, карате, дзюдо ны? ??ешк?н. Нидерландты? тай боксы ??м кикбоксинг м?кт?бен йыш ?ына ?тай боксыны? икенсе йорто? тип атай?ар[50]. Нидерландта уйлап сы?арыл?ан билд?ле спорт т?р??ре — корфбол ??м польсстокферспринхен[51]. Олимпия уйындарында ??м донъя чемпионаттарында Нидерланд спортсылары илде? хал?ына ?арата к?п ?анлы ми?алдар яулай. Нидерландтан ме??рл?г?н к?й?рм?нд?ре, футбол буйынса милли йыйылма уйынсылары кейг?н ?ы??ылт ?ары кейемд?р кейеп, сит илд?р??ге ярыштар?а бара. Халы? ара?ында шулай у? бейсбол, теннис, велосипед спорты, ?л?н хоккейы, волейбол, гандбол ??м гольф ?ур популярлы? мен?н фай?алана.
Амстердамда IX Олимпия уйындары ?т? (1928).[3]
Архитектура?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Нидерланд архитектура?ы донъя архитектура?ы ??ешен? байта? йо?онто я?ай. XVI быуатта ул шул ва?ытта?ы Европаны? б?т? стилд?рен?н ны? айырыла. Айырым стиль кальвинизм?а хас бул?ан француз ??м испан ?арай?арында?ы ?упшылы? ??м йы?аздарына ?апма-?аршы бул?ан ??аранлы? ??м уртасалы?? ниге?енд? эшл?нг?н. XVII юыуат голланд архитектура?ыны? в?килд?ре — Ливен де Кей ??м Хендрик де Кейсер була[52]. Голландия архитектура?ы ??ешенд? ??ене? э?ен ?у??ы Я?ырыу (Ренессанс) ?алдыра. Йо?онто?о, ??еше уны? XVII быуат а?а?ына тура кил?, ул шул тиклем ?ур була, хатта ?голланд барокко?ы? (голландский классицизм) тиг?н ?йтем ?йл?нешк? ин?[53]. Х?к?м?т биналарыны?, банктар?ы? ??м мануфактуралар?ы? фасадтары ошо стилд? би??л?. Был осор?а?ы и? билд?ле архитектор?ар Якоб ван Кампен ??м и Питер Пост була[54][55]. XIX быуат голланда арихитектура?ы стиленд? классицизм, шулай у? т?рл? а?ымдар (ми?ал?а — неоготика) ??т?нл?к ит?. Был осор?а Рейксмюсеум, Утрехт университеты, Амстердамды? ???к вокзалы ке?ек билд?ле ?оролмалар т???л?ш? тура кил?. Был ва?ытты? билд?ле архитектор?ары Эжен Гюгель ??м Петрус Кёйперс була. XIX а?а?ына — XX быуат башына голланд архитектруа?ыны? классицизмдан модерн?а ??м конструктивизм?а к?сеше тура кил?. Петрус Барлахе, Кёйперсты? у?ыусы?ы, ха?лы р??ешт? заманса Нидерланд архитектура?ыны? ниге? ?алыусы?ы булып и??пл?н?[56].
Фасадтары ?ыу ??т?нд? урынлаш?ан х??ерге к?п фатирлы торла? йорттар, йыш ?ына ?ыу ким?лен?н т?б?нд? автопарк ?с?н биналар?а йы?азландырыла. Амстердамда й????се ?фундаменттар? мен?н й????се ш?хси йорттар кварталы бар, улар?ы к?р?к са?та икенсе урын?а ??йр?п алып килерг? м?мкин. Ундай йорттар?а б?т? коммуникациялар ?тк?релг?н. Борон?о йорттар йыш ?ына тек? к?т?релеш мен?н тар ба??ыстар?а эй?. Ундай йорттар?ы? ?ыйы?ы т?б??ен?н, ??к? ?ат?а т??р? аша йы?аз мендере? ?с?н сы?ып тор?ан ур?алар була, ? фасадтары ундай йорттар?ы? ауыш була. Шундай йорттар?ы? тарихи фасадтары ?а?ланып ?ал?ан. Провинция ?аласы?ы хал?ы ????рене? йортоно? ихата?ын ??м фасадын б?л?к?й архитектура формалары элементтары, ине? урынында эск?мй?л?р мен?н би??рг? ярата, был шундай тора? пункттар?ы? й?мен булдыра.
Р?с?й ??м уны? т?б?кт?ре мен?н б?йл?нешт?ре
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ИА ?Башинформ?, Лейла Аралбаева. В Уфе пройдут мероприятия совместного творческого проекта Башкортостана и Нидерландов. 2015, 1 декабря[57].
И?к?рм?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ Шатохина-Мордвинцева Г. А. История Нидерландов. — учеб. пособие для вузов. — М: Дрофа, 2007. — С. 80. — 510 с. — ISBN 978-5-358-01308-3.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bevolkingsteller
- ↑ 3,0 3,1 3,2 НИДЕРЛАНДЫ ? Большая российская энциклопедия — электронная версия 2020 йыл 2 ?инуар архивлан?ан.
- ↑ Лара Габриель. Учебник по выживанию в новой стране. — Litres, 2025-08-06. — 236 с. — ISBN 9785457501157.
- ↑ Название ?Голландия? официально перестало существовать // РБК, 02.01.2020
- ↑ Нидерланды // Иллюстрированная энциклопедия ?Руссика?. История Средних веков. — Олма-Пресс Образование. — С. 375. — 640 с. — ISBN 9785948495521.
- ↑ John McCormick. European Union Politics. — Palgrave Macmillan, 2025-08-06. — 480 с. — ISBN 9781137453402.
- ↑ Regierung zerbricht an Afghanistan-Streit (нем.). Архивировано из оригинала 23 февраль 2010 года.
- ↑ Vorgezogene Neuwahl in den Niederlanden (нем.). Архивировано из оригинала 25 февраль 2010 года.
- ↑ Нидерландская ассоциация метеорологии и климатологии . Архивировано 17 февраль 2011 года. 2011 йыл 17 февраль архивлан?ан.
- ↑ Все параметры шаблона {{cite web}} должны иметь имя. Bevolking; geslacht, leeftijd, burgerlijke staat en regio, 1 januari (нидерл.). StatLine. Нидерланд статистик бюро?ы (25 сентябрь 2018). Дата обращения: 25 сентябрь 2018.
- ↑ 12,0 12,1 CBS StatLine - Bevolking; generatie, geslacht, leeftijd en herkomstgroepering, 1 januari . Statline.cbs.nl. Дата обращения: 5 октябрь 2017.
- ↑ CIA — The World Factbook (ингл.). Архивировано 16 август 2011 года. 2011 йыл 16 август архивлан?ан.
- ↑ 14,0 14,1 ???мт? хата?ы:
<ref>
там?а?ы д?р?? т?гел;автоссылка6
т?ш?рм?л?ре ?с?н текст ю? - ↑ European Union Internet Usage and Population Stats 2019 йыл 23 декабрь архивлан?ан.
- ↑ 16,0 16,1 file-icon
- ↑ Hoeveel mensen met een migratieachtergrond wonen in Nederland?
- ↑ Meerderheid Nederlandse bevolking behoort niet tot religieuze groep
- ↑ Хейнс, Гэвин. Как голландцы стали самой высокой нацией на планете, обогнав американцев. 5 ?инуар 2021 тикшерелг?н.
- ↑ 20,0 20,1 Modaal Inkomen 2017 – Gemiddeld Inkomen . gemiddeld-inkomen.nl (31 декабрь 2011). Дата обращения: 27 март 2017. 2017 йыл 16 февраль архивлан?ан.
- ↑ Amount of the minimum wage | Minimum wage | Government.nl
- ↑ Bedragen minimumloon 2020 | Minimumloon | Rijksoverheid.nl
- ↑ Minimumloon 2020, dit zijn de bedragen | Ondernemen Met Personeel
- ↑ Minimumloon 2020 januari
- ↑ Minimumloon en jeugdloon 2020
- ↑ Ook minimumloon per uur stijgt per 1 januari 2020 | Redactie Salaris Rendement
- ↑ Overzicht van het Minimumloon 2020 & Minimum uurloon
- ↑ Dutch Income Tax Calculator
- ↑ 29,0 29,1 Коллектив авторов. Страны мира. Энциклопедия. — Litres, 2025-08-06. — 298 с. — ISBN 9785040676040.
- ↑ Новейшая история. 20 век.: В 2 кн. Кн. 2. М–Я. — ОЛМА Медиа Групп. — 322 с. — ISBN 9785948495064.
- ↑ Niels G., Jenkins H., Kavanagh J. Economics for Competition Lawyers. — OUP Oxford, 2011. — С. 77. — 637 с. — ISBN 9780199588510.
- ↑ ?алып:Книга:Железнодорожный транспорт: Энциклопедия
- ↑ Total length of the road network in the Netherlands in 2013, by road type (in kilometres) (ингл.). Statista : The Statistics Portal. Дата обращения: 20 сентябрь 2017. Архивировано 21 сентябрь 2017 года.
- ↑ Country Comparison to the World : Waterways (ингл.). The World Factbook. Дата обращения: 20 сентябрь 2017. Архивировано 7 сентябрь 2017 года. 2017 йыл 16 июль архивлан?ан.
- ↑ Маркетинг мест. — SSE. — 384 с. — ISBN 9785315000273.
- ↑ Wayback Machine . web.archive.org (17 ?инуар 2013). Дата обращения: 17 ?инуар 2021.
- ↑ Wedia. Cycling in the Netherlands (билд??е?). IamExpat. Дата обращения: 17 ?инуар 2021.
- ↑ European Cyclists' Federation – The first EU wide ECF Cycling Barometer launched . web.archive.org (14 июль 2014). Дата обращения: 17 ?инуар 2021.
- ↑ Велосипедная Голландия (билд??е?). veloclub.su. Дата обращения: 17 ?инуар 2021. 2021 йыл 22 ?инуар архивлан?ан.
- ↑ Ministerie van Economische Zaken. Agri & food exports achieve record high in 2016 (ингл.). www.government.nl. Дата обращения: 6 октябрь 2017. Архивировано 6 октябрь 2017 года. 2017 йыл 6 октябрь архивлан?ан.
- ↑ OECD. OECD Environmental Performance Reviews OECD Environmental Performance Reviews: The Netherlands 2015. — OECD Publishing, 2025-08-06. — 230 с. — ISBN 9789264240056.
- ↑ 1 . Архивировано 22 июнь 2010 года. 2020 йыл 15 май архивлан?ан.
- ↑ Meet the Dutch heritage cattle breeds (ингл.). resource.wageningenur.nl. Дата обращения: 6 октябрь 2017. Архивировано 7 октябрь 2017 года.
- ↑ Dutch government accelerates dairy cow cull (ингл.). Дата обращения: 6 октябрь 2017. Архивировано 6 октябрь 2017 года.
- ↑ Nieuwsbericht. Luitenant-generaal Verkerk nieuwe Commandant Zeestrijdkrachten (video) . Ministerie van Defensie (26 сентябрь 2014). Архивировано из оригинала 19 август 2016 года.
- ↑ Коллектив авторов. Футбол. Энциклопедия. — Litres, 2025-08-06. — 912 с. — ISBN 9785040560851.
- ↑ См. Чемпионат мира по футболу#Статистика выступлений сборных
- ↑ UEFA.com. ЧЕ среди женщин — Нидерланды-Дания . UEFA.com. Дата обращения: 7 октябрь 2017. Архивировано 4 декабрь 2017 года.
- ↑ Очерки по истории физической культуры. — Directmedia, 2025-08-06. — 171 с. — ISBN 9785445822714.
- ↑ Jeremy Wall. UFC's Ultimate Warriors: The Top 10. — ECW Press, 2005. — 216 с. — ISBN 9781550226911.
- ↑ Trudo Dejonghe. Sport in de wereld. — Academia Press, 2007. — 246 с. — ISBN 9789038211671.
- ↑ Большая Школьная Энциклопедия ?Руссика?. История Нового времени. 16–18 вв. — ОЛМА Медиа Групп. — 700 с. — ISBN 9785224022489.
- ↑ Barry L. Stiefel. Jewish Sanctuary in the Atlantic World: A Social and Architectural History. — Univ of South Carolina Press, 2025-08-06. — 482 с. — ISBN 9781611173215.
- ↑ Sheila D. Muller. Dutch Art: An Encyclopedia. — Routledge, 2025-08-06. — 664 с. — ISBN 9781135495749.
- ↑ Коллектив авторов. Новая история стран Европы и Америки XVI–XIX века. Часть 1. — Litres, 2025-08-06. — 648 с. — ISBN 9785040229758.
- ↑ Г. А. Шахотина-Мордвинцева. История Нидерландов. — Высшее образование. — М: Дрофа, 2007. — С. 290—291. — 515 с. — ISBN 978-5-358-01308-3..
- ↑ ?Башинформ? м??л?м?т агентлы?ы, 2015, 1 декабрь (рус.)
Сы?ана?тар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Х?с?йенова Г. Т. Нидерланд // Баш?орт энциклопедия?ы. — ?ф?: БР ДА?У ?Баш?орт энциклопедия?ы?, 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
???би?т
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- На русском языке
- Бакир В. А., Ларионова Ю. Б. Нидерланды: Путеводитель. — Вокруг света, 2005. — 216 с. — ISBN 5-98652-076-9. Архивная копия от 2 август 2008 на Wayback Machine
- Бусыгин А. В. Нидерланды / Оформление художника Н. В. Батаева. — М.: Мысль, 1986. — 128 с. — (У карты мира). — 100 000 экз.
- Нидерланды / В. Н. Стрелецкий (Общие сведения, Население, Хозяйство), Н. О. Тельнова (Природа), Г. А. Шатохина-Мордвинцева (Исторический очерк), В. Д. Нестёркин (Вооружённые силы), В. С. Нечаев (Здравоохранение), В. И. Линдер (Спорт), Н. Б. Калашникова (Литература), И. В. Невзгодин (Архитектура и изобразительное искусство), П. М. Степанова (Театр), Е. Я. Суриц, О. В. Гердт (Танец), Н. А. Цыркун (Кино) // Нанонаука — Николай Кавасила [Электронный ресурс]. — 2013. — С. 614—647. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.]; vol. 2004—2017, вып. 22). — ISBN 978-5-85270-358-3.
- Шатохина-Мордвинцева Г. А. История Нидерландов. — М.: Дрофа, 2007. ISBN 978-5-358-01308-3
- Соединённые провинции / Шатохина-Мордвинцева Г. А. // Сен-Жерменский мир 1679 — Социальное обеспечение. — М. : Большая российская энциклопедия, 2015. — С. 575. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.]; vol. 2004—2017, вып. 30). — ISBN 978-5-85270-367-5.
- На других языках
- Paul Arblaster. A History of the Low Countries. Palgrave Essential Histories Series New York: Palgrave Macmillan, 2006. 298 pp. ISBN 1-4039-4828-3.
- J. C. H. Blom and E. Lamberts, eds. History of the Low Countries (1999).
- Jonathan Israel. The Dutch Republic: Its Rise, Greatness, and Fall 1477—1806 (1995).
- J. A. Kossmann-Putto and E. H. Kossmann. The Low Countries: History of the Northern and Southern Netherlands (1987).
- Christophe de Voogd. Geschiedenis van Nederland. Arena Amsterdam, 2000. 368 pp. ISBN 90-6974-367-1.
?ылтанмалар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]![]() |
Портал ?Нидерланды? |
---|---|
![]() |
Нидерланды Вики???лект? |
![]() |
Нидерланд Викимилект? |
![]() |
Нидерланд Викия?ылы?тар?а |
![]() |
Нидерланд Викигид |
- Сайт о Нидерландах 2012 йыл 13 май архивлан?ан. (инг.)
- Новостной портал на русском языке
Викисклад: Атлас: Нидерланд
Ветряные мельницы Нидерландов Google Maps KMZ (файл меток KMZ для Google Earth)
- Официальный сайт о туризме в Нидерландах (рус.)
- Netherlands profile from the BBC News (инг.)
- Key Development Forecasts for the Netherlands from International Futures (инг.)
![]() |
Был ил тура?ында тамамланма?ан м???л?. ?е? м???л?не т???теп ??м тулыландырып проект?а яр?ам ит? ала?ы?ы?. |